Η Παναγία η Φανερωμένη.

Η Μονή Φανερωµένης αποτελεί ένα αξιόλογο µοναστικό συγκρότηµα, το οποίο αναπτύχθηκε µπροστά σε σπηλαιώδη κοιλώµατα σε ιδιαίτερης φυσικής οµορφιάς τοποθεσία. Είναι ανδρώα εν ενεργεία Μονή και αποτελεί το µεγαλύτερο προσκύνηµα της Ανατολικής Κρήτης. Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Μονής είναι άγνωστη. Η Μονή υπήρχε ήδη από την µέση βυζαντινή περίοδο, αφού σύµφωνα µε την παράδοση το έτος 1282 συγκεντρώθηκαν εδώ οι αρχηγοί της Κρήτης για να αποφασίσουν για το µέλλον του αγώνα εναντίον των Ενετών κατακτητών. Το φρουριακού χαρακτήρα κτηριακό συγκρότηµα αναπτύχθηκε κατά τη µεταβυζαντινή περίοδο και ιδίως στα χρόνια της τουρκοκρατίας, όπου λειτουργούσε και κρυφό σχολειό, το οποίο σώζεται ως τις µέρες µας. Η οικοδόµησή του φαίνεται ότι χρονολογείται στον 19ο και στον 20ό αιώνα. Έχει κάτοψη σε σχήµα ορθογώνιου µε γενικές διαστάσεις περίπου 49,5 χ 24,5 µ. Είναι χτισµένο πάνω σε ιδιαίτερα επικλινές, βραχώδες έδαφος, εµπρός από ένα κατακόρυφο βράχο σε ένα σπήλαιο, εντός του οποίου είναι κτισµένο το καθολικό του µοναστηριού. Το ανακαινισµένο καθολικό είναι ναός µε διπλή αφιέρωση στην Υπεραγία Θεοτόκο, Κοίµηση και Ζωοδόχος Πηγή, και φράσσει σπήλαιο µε λατρευτικό χαρακτήρα, το οποίο αποτέλεσε και τον πυρήνα της ανάπτυξης της µονής. Το συγκρότηµα αποτελείται από τέσσερις ενότητες κτισµάτων διατεταγµένες γύρω από µια στενή αυλή. Έξω από το κυρίως συγκρότηµα υπάρχουν διάφορα βοηθητικά κτίσµατα και ο νεώτερος ξενώνας της Μονής. Παρά τις επεµβάσεις που έχει δεχθεί τα τελευταία χρόνια και οι οποίες του έχουν επιφέρει σοβαρές κατά τόπους αλλοιώσεις, το οικοδοµικό συγκρότηµα της Μονής Φανερωµένης αποτελεί αναµφίβολα ένα σηµαντικό δείγµα της κρητικής µοναστηριακής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα.  Η Μονή Φανερωµένης πανηγυρίζει την εορτή της Κοιµήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Η Παναγία η Φανερωµένη είναι θαυµατουργός, γι᾽ αυτό και είναι πασίγνωστη σ᾽ ολόκληρη την Κρήτη και ιδιαίτερα στο Νοµό Λασιθίου και στις επαρχίες Πεδιάδος και Βιάννου του Ν. Ηρακλείου. Πλήθος πιστών κατακλύζει κατ’ έτος τη Μονή κυρίως τις παραµονές της εορτής. Η εορτή της Παναγίας στο Μοναστήρι έχει κάτι το µοναδικό. Καθηµερινά κατά τη διάρκεια του ∆εκαπενταυγούστου συρρέει πλήθος πιστών, ενώ πολλοί, κυρίως νέοι και µητέρες µε τα παιδιά τους, συνεχίζοντας την παράδοση πολλών γενεών, ανεβαίνουν µε τα πόδια, προκειµένου να εκπληρώσουν κάποιο τάµα τους, να ευχαριστήσουν την Παναγία για τη βοήθεια που τους προσέφερε, και µε ευλάβεια, ταπείνωση και πίστη να προσευχηθούν στην Κυρία Φανερωµένη.