Αποκριάτικα έθιμα της Κρήτης.

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρά Δευτέρα οπότε και αρχίζει η Μεγάλη Σαρακοστή. Ονομάστηκε έτσι, επειδή τη περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας». Λέγεται επίσης απόκριες, Απόκρεω, της Τυροφάγου, γιατί την εβδομάδα αυτή τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και όχι κρέας, για να προετοιμαστούν σιγά – σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής.

   Στις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του «μασκαρέματος». Κάθε τόπος είχε τα δικά του ξεχωριστά έθιμα , το ίδιο ισχύει και για την Κρήτη μας. Τα έθιμα που θα αναφερθούν είτε έχουν εξαφανιστεί εντελώς είτε έχουν διατηρηθεί σε λίγα μέρη του νησιού. 

Σιβιανή μάσκα

Νότια του Νομού Ηρακλείου, στο χωριό Σίβα, η παραδοσιακή μάσκα του χωριού είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές του Ελληνικού και του ευρύτερου μεσογειακού χώρου και από ότι πιστεύεται ήταν και μοναδική. Μέχρι και την δεκαετία του 1960, ήταν πολύ στα «φόρτε» της η Σιβιανή μάσκα. Γίνονταν με τη ρίζα του φυτού Αγαύη, του φυτού Αθάνατος όπωςονομάζεται στην Κρήτη. Το συγκεκριμένο φυτό παλιότερα χρησιμοποιούνταν για να φτιάξουν και σκοινιά. Φυτό που βρίσκεται σε αφθονία στη περιοχή της Μεσαράς εξαιτίας των καλών κλιματολογικών συνθηκών.

Λίγες μέρες πριν τις Απόκριες, ξερίζωναν το φυτό και με μία αριστοτεχνική διαδικασία έφτιαχναν τη μάσκα. Ζωγράφισαν άσπρα δόντια για να διακρίνεται η μάσκα τη νύχτα. Ομάδες 5-6 ατόμων φορώντας τη μάσκα κάνουν βόλτες στο χωριό και επισκέπτονται διάφορα σπίτια του χωριού.

Γάμος

Στη Γέργερη του νόμου Ηρακλείου, και όχι μόνο, ένα ζευγάρι αταίριαστο μεταξύ του, μεταμφιέζεται ως νύφη και γαμπρός και κάνουν το γύρο του χωριού , συνηθιζόταν μάλιστα να ντύνονται οι άντρες στον ρόλο της νύφης για να είναι πιο έντονο το στοιχείο της σάτιρας. 

Λεράδες

Η πιο χαρακτηριστική μεταμφίεση των Κρητών. Συναντόνται παντού σε όλη την επικράτεια του νησιού. Μασκαράδες με δεμένες γύρω από τη μέση τους και τα χέρια τους μεγάλες κουδούνες, κατά κύριο λόγο κουδούνια των αιγοπροβάτων. Στη νότια Κρήτη, οι Λεράδες έχουν αρχηγό το λεγόμενο Αράπη, που είναι ντυμένος με μαύρες προβιές προβάτων.

Αρκουδιάρηδες και αρκουδιάρικος χορός

Ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό έθιμο που διασώζεται στη Γέργερη είναι οι αρκουδιάρηδες. Βγαίνουν στους δρόμους από τις παραμονές της αποκριάς αλλά και την Καθαρά Δευτέρα, δημιουργώντας πανδαιμόνιο με τους ήχους των κουδουνιών και χορεύοντας το δικό τους ξέφρενο αποκριάτικο χορό.

Ο άρχοντας Καδής

Στο Ρέθυμνο το έθιμο του Καδή έχει τις ρίζες του στο Αμάρι, στον Αγ. Βασίλειο, στον Μυλοπόταμο, σε περιοχές της Μεσσαράς και σε άλλα μέρη. Ο Καδής ήταν ο άρχοντας. Είχε το γενικό πρόσταγμα για ότι συνέβαινε εκείνη την ημέρα στο χωριό.

Σχηματίζονταν πομπές με επικεφαλής του Καδή και πήγαιναν σ’ όλα τα σπίτια.

Στα Σαχτούρια του Αγ. Βασιλείου, το έθιμο κράτησε περισσότερα χρόνια έως το 1970. Ο Καδής δεν μπορούσε να είναι τυχαίο πρόσωπο, κυρίως να τον εκτιμούσαν όλοι. Το έθιμο με ρίζες στον Μυλοπόταμο και στην Επαρχία του Αγίου Βασιλείου, όπου ο μπροστάρης της μεγάλης παρέας που γυρνάει τα σπίτια και το χωριό ως ένας άρχοντας δίνει το γενικό πρόσταγμα για τα όσα μπορεί να διαδραματιστούν.

Το έθιμο της Καμήλας

Η καμήλα είναι το έθιμο στο Ρέθυμνο με την αυτοσχέδια καμήλα που γυρνάει στις γειτονιές και με σκέρτσα διασκεδάζει τον κόσμο κινούμενη από δύο άνδρες που είναι κρυμμένοι κάτω από το «δέρμα της» που είναι φτιαγμένο από κουβέρτες. Ενώ στα μουτζουρώματα το έθιμο διατηρείται αφού ένας ευγενής στόχος υπάρχει. Αυτός, για να ξορκιστεί το κακό και το ανεπιθύμητο, με τη διασκέδαση που είναι μεγάλη και η φασαρία από τις φωνές μεγαλύτερη. Μουτζούρωμα όχι βρωμιά, μέσα και κάτω από το οποίο πάντα κρύβεται η ανθρώπινη πλευρά, το φως, η καθαρότητα. Όπως και στο έθιμο του Εξομολόγου όπου ένας μεταμφιεσμένος σαν ιερέας, εξομολογεί και απαλύνει με χαριτωμένο τρόπο τις «αμαρτίες» και την κακοκεφιά του εξομολογούμενου, συγχωριανού του, δημοσίως.

Το κλέψιμο της νύφης

Ένα έθιμο που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την κρητική παράδοση , παρουσιαζόταν και υπό την επιρροή σάτιρας την περίοδο των αποκριών. Ήταν ένα έθιμο που εμφανιζόταν σε όλο το νησί και κυρίως στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. 

Τα μουτζουρώματα

Ένα έθιμο το οποίο διατηρείται ακόμα και σήμερα , υπάρχει άλλωστε στο χωριό Μοχός του δήμου Χερσονήσου υπάρχει μια δημοφιλής εκδήλωση η οποία ονομάζεται η οποία ονομάζεται «Ξινόχοντρος και μουζουδιά» πρόκειται για μια εκδήλωση η οποία προσελκύει χιλιάδες κόσμο κάθε χρόνο, ο οποίος πάει εκεί να γευτεί σπιτικό ξινόχοντρο , να μουζωθούν και να περάσουν όμορφα.