Στην Κρήτη όλα είναι γιορτή...και ιδίως η Λαμπρή!

Η κρητική παράδοση χαρακτηρίζεται από ποικιλία εθίμων που καθιστούσαν ξεχωριστή την κάθε εποχή. Τα έθιμα του Πάσχα ήταν πλούσια και όμορφα τα παλαιότερα χρόνια, όσο περνά όμως ο καιρός, εν μέρει αρχίζουν να ξεθωριάζουν πολλά από αυτά. Ωστόσο όμως αρκετά από αυτά  τα πατροπαράδοτα  έθιμα στα χωριά της Κρήτης, δεν έχουν αλλάξει πολύ, και κρατούν μέχρι και σήμερα. 

    Από τότε πού αρχίζει η Σαρακοστή, σαράντα μέρες πριν το Πάσχα δηλαδή, ο κόσμος νηστεύει μηδενός εξαιρουμένου και παιδιά, εκτός αν συντρέχει λόγος. Η νηστεία συμβολίζει τις  40 μέρες που νήστευε ο Χριστός κατά την παραμονή του στην Έρημο.

Κάθε απόγευμα γίνεται εσπερινός στην εκκλησία.

Κάποια χρόνια πολύ παλιά στα χωριά, δεν υπήρχε δυνατότητα για να υπάρξει ούτε φωτιά για το άναμμα των καντηλιών. Έτσι ο παπάς, έστελνε ένα «παπαδάκι», στα κοντινά σπίτια με μια παλιά κουτάλα, ή ένα σπασμένο βίσαλο, να πάει να φέρει δυο  κάρβουνα!Με αυτά τα κάρβουνα άναβε ο παπάς φωτιά για να ανάψει στη συνέχεια το θυμιατό του και τα καντήλια!

Οι γυναίκες αρχές του 40ήμερου, πάνε ένα εικόνισμα του σπιτιού στην εκκλησία για να λειτουργηθεί.Θα μείνει το εικόνισμα αυτό στην εκκλησία όλη τη Σαρακοστή, γιατί πίστευαν πως αν λειτουργηθεί, θα έχει πιο θαυματουργές ικανότητες.Το εικόνισμα το έπαιρναν πίσω, κατά την περιφορά των εικόνων στην δεύτερη Ανάσταση η Κρανάσταση, το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα, μετά την περιφορά των εικόνων σε μεγάλο κύκλο γύρω από την εκκλησία. 

Αρχίζουν τα Αυγικά τα βράδια της Μεγάλης Βδομάδας στην εκκλησία, και στην Κρήτη αυτά λέγονται «Aυγικά» από τη λέξη «αυγή», επειδή η θεματολογία αφορά το πρωί της επομένης μέρας.Τα Αυγικά παλιά ήταν πολύωρα, και πολλές φορές κρατούσαν και πέραν τις 12, ή ακόμα και μέχρι και τις 1 μετά τα μεσάνυχτα.

Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, έχουμε και τους Χαιρετισμούς, που στη πραγματικότητα είναι ένας Ύμνος στη Παναγία. Ψέλνονται κάθε Παρασκευή στις τέσσερεις βδομάδες, και έχουν επαναλαμβανόμενη τη λέξη «χαίρε».

Οι χαιρετισμοί την Μ. Παρασκευή την πέμπτη εβδομάδα, επαναλαμβάνονται όλοι μαζί, και τους λέμε Ακάθιστο Ύμνο. 

"Η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως"

Η  Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως είναι δυο εβδομάδες πριν το Πάσχα. Τα κορίτσια μαζεύουν λουλούδια από τις γειτονιές, και φτιάχνουν τις λεγόμενες ροδαριές, που μοιράζουν πάλι στην εκκλησία.

Στην έξοδο υπάρχει και ένας κλάδος ελαίας, που κάθε πιστός έκοβε ένα κλαράκι, και μαζί με τη ροδαριά, όπου τα τοποθετούσαν στο σπίτι στο εικόνισμα.

Κάποια βέβαια λουλουδάκια τα φύτευαν, γιατί πίστευαν πως έπιαναν οπωσδήποτε!

" Το Σάββατο του Λαζάρου "

Το τελευταίο Σάββατο πριν τη Μεγαλοβδομάδα, λέγεται του Λαζάρου, γιατί αναστήθηκε ο Λάζαρος.

Παλιά έλεγαν και τα κάλαντα του Λαζάρου, και οι γυναίκες έφτιαχναν ειδικά ψωμάκια τα λαζαράκια, που είχαν σχήμα σαβανωμένου ανθρώπου.Οι άνδρες δεν πήγαιναν να μαζέψουν τη σοδειά, γιατί πίστευαν πως φέρνοντας τη σοδειά, θα έφερναν το θάνατο μέσα στο σπίτι τους.

"Η Κυριακή των Βαΐων"

Η σημερινή Κυριακή είναι η λεγόμενη Κυριακή των Βαΐων. Το έθιμο λέει πως από βραδύς μαζεύονται στο σπίτι του παπά φίλοι γείτονες και συγγενείς, και πλέκουν τους σταυρούς από φύλλα βαγιάς (χουρμαδιάς), και τα βάγια αυτά, συμβολίζουν τα βάγια με τα οποία υποδέχτηκαν το Χριστό στα Ιεροσόλυμα, μετά  βαίων και κλάδων!Την Κυριακή των Βαίων, μοιράζουν τους σταυρούς  μετά τη Θεία λειτουργία στους πιστούς, μαζί με το αντίδωρο.Μετά την Κυριακή των Βαΐων, μπαίνουμε επίσημα στην Μεγαλoβδομάδα.

(Η φωτογραφία αποτελεί έργο της Εθιανής κ. Μαρίας Καλεντάκη) 

"Η Μεγαλοβδομάδα"

Μεγάλη Δευτέρα

Είναι η πρώτη μέρα της Νηστείας, και το βράδυ αρχίζει το πρώτο Αυγικό. Αρχίζει περιοδικά, να μπαίνει ο κόσμος στο κλίμα των ημερών, και για αυτό κάθε βράδυ οι χριστιανοί θα πάνε στο Αυγικό για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία.

Μεγάλη Τρίτη

Από τη Μ. Τρίτη οι νοικοκυρές, ετοιμάζουν τις αυλές τους, ασπρίζουν με ασβέστη το σπίτι, τους μαντρότοιχους, και ότι άλλο νομίζουν αυτές, για να υποδεχτούν καθαροί την Ανάσταση.Καθαρίζουν τις αυλές, τους δρόμους, τα στενά, έτσι όλα να είναι πεντακάθαρα!Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων, ενώ το βράδυ ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής. 

Μεγάλη Τετάρτη

Την Μ. Τετάρτη μονοπαντίζανε οι νοικοκυρές έφτιαχναν το προζύμι της χρονιάς. Επίσης, πήγαιναν στην εκκλησία, όπου διαβάζεται ο Μεγάλος Κανόνας μας, και τελείται το Μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου.Ο παπάς μυρώνει τον κόσμο με λάδι σταυρωτά στο μέτωπο, αλλά και στις παλάμες μπρος πίσω. Επίσης οι παρευρισκόμενοι, έπαιρναν και εκείνοι με βαμβάκι λίγο λάδι και στο σπίτι μύρωναν και εκείνοι με τον ίδιο τρόπο όσους τυχόν δεν πήγαν στην εκκλησία εκείνη την ημέρα από την οικογένεια τους.

Μεγάλη Πέμπτη

Την Μ. Πέμπτη, πήγαιναν το πρωί στην εκκλησία και έπιναν Αγίασμα , και κοινωνούσαν. Εκείνη την μέρα μιας και λέγεται ότι η Παναγία όταν πληροφορήθηκε για τον χαμό τον παιδιού της τύλιγε ντολμαδάκια, οι νοικοκυρές φτιάχνουν το ίδιο φαγητό. Η Μεγάλη Πέμπτη είναι η μέρα της ζύμης , των κόκκινων αυγών και των δώδεκα Ευαγγελίων. 

Επίσης η παράδοση λέει ότι την Μεγάλη Πέμπτη οι ουρανοί είναι ανοιχτοί γι αυτό πρέπει να προσέχουμε να μην κάνουμε άσχημες σκέψεις. 

Μεγάλη Παρασκευή

Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι πιστοί πάνε στην εκκλησία και πίνουν Αγίασμα, γιατί είναι η μοναδική ημέρα του χρόνου που δεν τελείται θεία Λειτουργία. Το Αγίασμα αυτό όμως, ποτέ δεν το πάνε στο σπίτι.Στη συνέχεια, την Μ. Παρασκευή, και μετά την εκκλησία, κάποιες γυναίκες, που δεν είχαν πάει πριν, και πάλι μονοπαντίζανε, και πήγαιναν βόλτα στα ξωκλήσια. Θύμιαζαν και άναβαν και τα καντήλια, ακόμα και σε κάποια που ανήκαν σε άλλα χωριά, και σε άλλες ενορίες!Το απόγευμα πήγαιναν και στους τάφους των δικών τους, τους καθάριζαν και άναβαν τα καντήλια, να μην τα βρει η Θεία Ανάσταση σβηστά. Το βράδυ του επιταφίου ψέλνουν τα εγκώμια, σε δυο διαφορετικές ομάδες ενώ στην συνέχεια γίνεται η περιφορά του επιταφίου. 

Μεγάλο Σάββατο

Το μέγα Σάββατο μετά την λειτουργία το πρωί ακολουθεί το έθιμο του σφαγείου των αρνιών.

Όσοι έχουν αρνιά για το γιορτινό τραπέζι, τα σφάζουν και με τα εντόσθια φτιάχνονται για το βράδυ της παραμονής, τα γνωστά γαρδούμια αυγολέμονο αντίστοιχο της μαγειρίτσας, που έχουν άλλα μέρη της Ελλάδας. 

Όσοι πάλι δεν έχουν, θα επισκεφθούν το χασάπη του χωριού, και θα αγοράσουν τα λεγόμενα κοιλικά! Δηλαδή ποδαράκια, αντεράκια, και τη κοιλιά του ζώου, τα οποία εκείνη την ημέρα είναι περιζήτητα στα κρητικά χωριά!Παλαιότερα , ο επίτροπος κράταγε το σήμαντρο, μια μεταλλική λάμα που βγάζει δυνατό κρότο, πέρναγε απ όλα τα στενά του χωριού. παλιά το κτυπούσαν που σήμαινε ότι ήρθε το Αγιο Φως και να ετοιμαστούν, να έρθουν όλοι στο ναό να ξεκινήσει η ακολουθία της Ανάστασης και η αναστάσιμη Θ. Λειτουργία.Επίσης σε κάποια χωριά, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, η νοικοκυρά του σπιτιού, πριν πάει με την οικογένειά της στην εκκλησία, θα ανάψει ένα θυμάρι, η ασκινοπόδι στην αυλή του σπιτιού της, για να κάψει έτσι τον Ιούδα.Το κάψιμο του Ιούδα όμως επίσημα, θα γίνει πάλι και με όλους μαζί τους πιστούς στην αυλή της εκκλησίας, αμέσως μετά το «Χριστός Ανέστη».Συμβολίζει την αποστροφή του κόσμου γενικά στη προδοσία, έθιμο που αγνοούμε από πότε ίσχυσε.Οι νεαροί, οι πιο σκανταλιάρηδες, και τα παιδιά του χωριού, από νωρίτερα θα αρχίσουν να μαζεύουν ξύλα. Το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου, θα κάνουν ακόμα μια γύρα στο χωριό, και όπου δουν κυρίως δεμαθιές με ξύλα, θα τις σταμπάρουν, και με τη πρώτη ευκαιρία θα τις αρπάξουν, και θα τις στήσουν σε ένα μεγάλο σωρό έξω από την εκκλησία!

Φυσικά δεν χαρίζονται σε κανένα, ούτε και στα δικά τους ξύλα που έχουν στα σπίτια τους!

Καμιά φορά, φτιάχνουν και ομοίωμα του Ιούδα, με ρούχα γεμισμένα με άχυρα και τον στήνουν πάνω στο σωρό.Επιτέλους λέγεται το Χριστός Ανέστη, και αμέσως κιόλας ανάβει και η φωτιά να καεί ο Ιούδας! Βέβαια τα παιδιά τότε, ήταν υποχρεωμένα ως την επ’ αύριο, να έχουν καθαρίσει καλά καλά το χώρο με τις στάχτες, για να είναι καθαρός για το γλέντι που θα ακολουθήσει. 

Να μην ξεχνάμε τον κυριότερο συμβολισμό που έχει η μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας που δεν είναι άλλος από την λύτρωση. Κάθε Μεγαλοβδομάδα που συναντάμε στην ζωή μας έχει και το Σάββατο της Ανάστασης πίσω της. 

Ψυχική , σωματική υγεία και αμοιβαίος σεβασμός να υπάρξει σε όλο τον κόσμο! 

Χρόνια πολλά!